Энеіда навыварат, в сокращении. Краткое содержание.

Эней пасля падзення Троі вымушаны пакінуць горад. Зрабіўшы човен, ён «траянцамі яго набіў» і паплыў па мору. Багіня Юнона вырашыла загубіць Энея. Неўзлюбіла яна яго за тое, што Эней — сын багіні хараства Венеры. Юнона

просіць дапамогі ў свата Эола (бога вятроў). Вятроў з мора праганяе Нептун, якому перапалоханы Эней паабяцаў аддаць грошы і добра пачаставаць.

Венера, даведаўшыся пра злыя намеры Юноны, «пайшла да Зеўса на паклон». Бог багоў запэўніў Венеру, што яе сын даплыве да Рыма і стане там царом.

Адпачыўшы, траянцы зноў узяліся за вёслы. Пасля доўгага падарожжа апынуліся ў Карфагене. Заснавальніца горада Дыдона сустрэла падарожнікаў няветліва. Але, даведаўшыся, што з імі Эней, запрасіла ў госці.

Паэма заканчваецца апісаннем застолля ў царыцы Дыдоны.

Мастацкія асаблівасці

«Энеіда навыварат» была напісана ў канцы 10-х гадоў XIX ст. На такую думку наводзіць наступнае параўнанне ў творы: пасля пагроз Нептуна вятры ўцякаюць з мора, «як ад Кутуза Банапарт». Да нас дайшла толькі палова першай часткі. Упершыню паэма была згадана чэшскім славістам П. Шафарыкам у 1842 г. А ў 1845 г. «Энеіда навыварат» з'явілася ў друку.

Беларускі аўтар працягнуў распачатую М. Осіпавым і I. Катлярэўскім традыцыю травесційнага «пераказу» твора старажытнарымскага паэта Вергілія «Энеіда». Героі, якіх у свой час узнёсла апяваў Вергілій, пераапраналіся аўтарам ў простанароднае адзенне, сваімі рысамі характару і паводзінамі станавіліся падобнымі на сучасных людзей.

Венера з кірмашу вярнулась
...Андрак з насоўкай апранула,
З падплётам ўздзела кавярзні,
Анучкі рабыя абула, Як быццам войта селязні...

З'яўленне ў рускай, украінскай, беларускай літаратурах «Энеід» сведчыла пра барацьбу дэмакратычных пісьменнікаў з эстэтыкай эпігонскага дваранскага класіцызму, цалкам адарванага ад народнай культуры. Паэма доўгі час лічылася ананімнай. У сучасным літаратуразнаўстве аўтарам «Энеіды навыварат» называецца Вікенці Равінскі (1786— 1855).

У вядомую літаратурную форму беларускі аўтар уклаў арыгінальны змест. Антычнасць у творы — толькі мастацкая ўмоўнасць. Сапраўднымі героямі паэмы з'яўляюцца беларускія паны і прыгонныя сяляне. Так, зусім не як вольныя людзі паводзяць сябе траянцы пры сустрэчы з Дыдонай. На каленях просяць яе «запісаць у крэпасць» (у прыгонныя), абяцаюць сумленна працаваць на паншчыне, узгадваюць, якім рамяством кожны з іх валодае. Спадарожнікі Энея маюць тыповыя беларускія імёны:

Піліп наш лепіць гарлачы,
Пракоп жа ступы, таўкачы,
А Саўка зелле ўсяка знае...

Праз «гісторыю» траянцаў (у Троі яны былі «сударскімі», г. зг. царскімі, уцяклі адтуль і просяцца да Дыдоны) у паэме паказваецца досыць тыповая пасля далучэння Беларусі да Расіі з'ява, калі былыя дзяржаўныя фальваркі аддаваліся царскім саноўнікам. Становішча сялян пагаршалася, і яны нярэдка ўцякалі ад сваіх гаспадароў, але вымушаны былі шукаць новых, бо дзейнічаў указ аб аседласці, на гэты указ намякае Дыдона:

Я й так дзесяцкага прыбіла,
Што ён распраўшчыны не знае
Ды без пашпортаў усіх пускае.

Знайшло адлюстраванне ў творы зараджэнне капіталістычных адносін у вёсцы. Траянцы, пералічваючы свае ўмельствы, не згадваюць пра традыцыйную для селяніна працу на зямлі. Яны ведаюць кавальскую, ганчарную, бондар скую і іншыя справы.

«Энеіда навыварат» раскрывала эстэтычныя магчымасці беларускай мовы, мовы, якой было адмоўлена на той час у літаратурным існаванні, якая лічылася сялянскай, «хамскай».

У першым вялікім па памеры беларускамоўным творы XIX ст. роднае слова прадстаўлена пакуль аднабакова, як размоўна-бытавое, грубавата-камічнае. А дна к яно здольнае на гаворку пра сур'ёзныя і важныя падзеі грамадскага і літаратурнага жыцця.

Источник: Беларуская літаратура. Школьныя творы. Кароткі змест і аналіз / Т. К. Грамадчанка. - Мн.: Аверсэв